Kierowcą może być osoba niepełnosprawna o różnych dysfunkcjach lub z łącznie występującymi kilkoma dysfunkcjami. Kody ograniczeń nie dotyczą tylko osób niepełnosprawnych, mogą dotyczyć również osób np. z wymogiem używania okularów, prowadzenia konkretnych pojazdów lub zespołów pojazdów. Dlatego lista kodów jest taka bogata.
Lista podzielona jest na kilkanaście grup kodów, w zależności od stanu zdrowia kierowcy lub potrzeb adaptacji auta kierowcy z niepełnosprawnością lub uzyskanych uprawnień.Kody wpisane są na drugiej stronie prawa jazdy w kolumnie nr 12, przypisane dla konkretnej kategorii. Nas interesuje kategoria „B” prawa jazdy.
Skupimy się głównie na kodach dotyczących osób niepełnosprawnych.
Grupa 01 określa wymaganą korektę lub ochronę wzroku. Dotyczy na ogół konieczności używania podczas jazdy okularów korekcyjnych lub szkieł kontaktowych, ale również w szczególnych przypadkach przepaski na jedno oko. Najczęściej stosowanym kodem jest 01.06 ponieważ często stosujemy wymiennie okulary lub szkła. 01.01 – okulary,
01.02 – soczewki kontaktowe,
01.03 – szkła ochronne,
01.04 – szkło matowe,
01.05 – przepaska na oko,
01.06 – okulary lub szkła kontaktowe.
Grupa 02 – wymagana korekta słuchu, jak sama nazwa wskazuje dotyczy osób z wadą słuchu. Jak widzimy ustawodawca nie stosuje podziału na lewe lub prawe ucho, tylko obowiązek stosowania aparatu słuchowego obu uszu lub tylko jednego.
02.01 – aparat słuchowy jedno uszny,
02.02 – aparat słuchowy obu uszny,
Grupa 03 – wymagane używanie protez narządu ruchu podczas jazdy, są to kody rzadziej stosowane ponieważ wymagają specjalistycznych protez. Dotyczą zarówno ręki jak i nogi.
03.01 – proteza/szyna ortopedyczna kończyny górnej,
Grupa 03 – wymagane używanie protez narządu ruchu podczas jazdy, są to kody rzadziej stosowane ponieważ wymagają specjalistycznych protez. Dotyczą zarówno ręki jak i nogi.
03.01 – proteza/szyna ortopedyczna kończyny górnej,
03.02 – proteza/szyna ortopedyczna kończyny dolnej,
Grupa kodów 05 jest specjalną ze względu na stan zdrowia, stosowaną częściej w pozostałych karach Unii Europejskiej. Zwracam uwagę na ciekawostkę 05.08- zakaz spożywania alkoholu. Są kraje, w których dopuszczalna norma zawartości alkoholu we krwi jest znacznie wyższa niż w Polsce. Osoby, które mają problemy zdrowotne nawet po spożyciu minimalnej dawki alkoholu nie mogą prowadzić pomimo prawnie dopuszczalnej wyższej normy. Wtedy kod ten ma zastosowanie.
05.01 – jazda tylko przy świetle dziennym,
05.02 – jazda tylko w obrębie określonego obszaru administracyjnego (np. 05.02.nazwa miasta),
05.03 – jazda bez pasażerów,
05.04 – jazda z prędkością nie większą niż …xx km/h,
05.05 – jazda tylko w towarzystwie osoby posiadającej prawo jazdy,
05.06 – bez prawa ciągnięcia przyczepy,
05.07 – bez prawa jazdy po autostradach,
05.08 – zakaz spożywania alkoholu
Grupa 10 – wymagane modyfikacje w układzie zmiany biegów, to najczęściej brana pod uwagę grupa, a w szczególności kod 10.02 mówiący o stosowaniu automatycznej skrzyni biegów. Od 19 stycznia 2013r. zastąpiono definicję kodu 10.02 „automatyczna zmiana biegów” na „bez pedału sprzęgła”. Taki zapis znacznie upraszcza identyfikowanie pojazdu np. podczas kontroli drogowej.
10.01 – ręczna zmiana biegów,
10.02 – bez pedału sprzęgła,
10.03 – zmiana biegów sterowana elektronicznie,
10.04 – regulowana dźwignia zmiany biegów,
10.05 – bez przekładni dodatkowej,
Grupa nr 15 – wymagana modyfikacja sprzęgła, występuje tu kilka kodów w zależności od dostosowania do potrzeb kierowcy z niepełnosprawnością samego pedału sprzęgła lub całego mechanizmu sprzęgła. Systemy te i kody są już co raz rzadziej stosowane.
15.01 – regulowany pedał sprzęgła,
15.02 – sprzęgło sterowane ręcznie,
15.03 – sprzęgło automatyczne,
15.04 – składany lub odkręcany pedał sprzęgła za przegrodą,
Kody z grupy 20 – wymagane modyfikacje w układzie hamulcowym, tu mamy do czynienia z najważniejszym systemem w samochodzie. Adaptacje dotyczą zarówno hamulca roboczego jak i awaryjnego (ręcznego, zwanego w kodach postojowym). Właściwe dobranie adaptacji hamulca, uwzględniając prawidłowe funkcjonowanie jednej z kończyn (nie koniecznie dolnych) gwarantuje skuteczne i bezpieczne hamowanie. Określenie odpowiedniego kodu jest tu kluczowe. Dla paraplegików stosujemy 20.06 – ręcznie sterowany hamulec roboczy.
20.01 – regulowany pedał hamulca,
20.02 – powiększony pedał hamulca,
20.03 – pedał hamulca dostosowany do obsługi lewą stopą,
20.04 – pedał hamulca pod całą stopę,
20.05 – wychylny pedał hamulca,
20.06 – ręcznie sterowany hamulec roboczy,
20.07 – maksymalne użycie wzmocnionego hamulca roboczego,
20.08 – maksymalne użycie hamulca awaryjnego zintegrowanego z hamulcem roboczym,
20.09 – regulowane sterowanie hamulca postojowego,
20.10 – elektrycznie sterowany hamulec postojowy,
20.11 – nożny hamulec postojowy,
20.12 – składany lub odkręcany pedał hamulca za przegrodą,
20.12 – składany lub odkręcany pedał hamulca za przegrodą,
20.13 – hamulec obsługiwany kolanem,
20.14 – elektrycznie sterowany hamulec roboczy,
Kody z grupy 25 – wymagane modyfikacje w układzie przyspieszenia, dotyczą urządzenia (przyspieszenia), które podczas jazdy używamy przez większą ilość czasu od innych urządzeń. Określenie odpowiedniego kodu oraz adekwatnej adaptacji auta powinno minimalizować wpływ zmęczenia kończyny, odpowiadać przypisanej sprawnej kończynie tak, aby optymalnie osoba niepełnosprawna mogła prowadzić auto. 25.01 – regulowany pedał przyspieszenia,
25.02 – pedał przyspieszenia pod całą stopę,
25.03 – wychylny pedał przyspieszenia,
25.04 – przyspieszenie sterowane ręcznie,
25.05 – przyspieszenie sterowane kolanem,
25.06 – serwoprzyspieszacz (elektroniczny, pneumatyczny itp.),
25.07 – pedał przyspieszenia po lewej stronie pedału hamulca,
25.08 – pedał przyspieszenia po lewej stronie,
25.09 – składany lub odkręcany pedał przyspieszenia za przegrodą,
Kody z grupy 30 – wymagane wspólne modyfikacje układów hamowania i przyspieszenia, tu mamy do czynienia z kodami związanymi z adaptacjami auta dla osób niskiego wzrostu. Osoby te mają w pełni sprawne kończyny dolne, lecz wymagają optymalnego dostosowania obu pedałów hamulca i przyspieszenia. Często również wypiętrzonej podłogi.
30.01 – pedały równoległe,
30.02 – pedały na tym samym lub prawie na tym samym poziomie,
30.03 – przesuwne pedały hamowania i przyspieszenia,
30.04 – pedały hamowania i przyspieszenia z przesuwem i szyną,
30.05 – składane lub odkręcane pedały hamowania i przyspieszenia,
30.06 – wypiętrzona podłoga,
30.07 – przegroda z boku pedału hamowania,
30.08 – przegroda na protezę z boku pedału hamulca,
30.09 – przegroda pod pedałami hamowania i przyspieszenia,
30.10 – podparcie pięty/nogi,
30.11 – elektryczne sterowanie hamowania i przyspieszenia,
Kody z grupy 35 – wymagane modyfikacje urządzeń sterowania (przełączniki świateł, wycieraczki szyby przedniej, spryskiwacz, sygnał dźwiękowy, kierunkowskazy), wbrew pozorom jest to ważna grupa. Poniższe kody i adekwatne adaptacje auta maja duże znaczenie na sposób bezpiecznego prowadzenia. Wszystkie wymienione wyżej urządzenia mają bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo w ruchu. Adaptacje auta wykonane zgodnie z kodami grupy 35 dotyczą obsługi koła kierownicy przez kierującego jedną ręką.
35.01 – urządzenia sterowania obsługiwane bez negatywnego wpływu na kierowanie i obsługę,
35.02 – urządzenia sterowania obsługiwane bez puszczenia kierownicy i akcesoriów (gałek, dźwigni itp.),
35.03 – urządzenia sterowania obsługiwane bez puszczenia kierownicy i akcesoriów lewą ręką,
35.04 – urządzenia sterowania obsługiwane bez puszczenia kierownicy i akcesoriów prawą ręką,
35.05 – urządzenia sterowania obsługiwane bez puszczenia kierownicy i akcesoriów ze wspólnymi mechanizmami hamowania i przyspieszenia,
Kody z grupy 40 – wymagane modyfikacje w układzie kierowniczym, dotyczą wszelkich modyfikacji lub usprawnień układu kierowniczego lub tylko koła kierownicy.Najczęściej spotykanym kodem, a co za tym idzie jest adaptacja w postaci gałki na kierownicy 40.11 – gałka na kierownicy, ale mamy również możliwość kierowania za pomocą jojsticka.
40.01 – zwykły układ kierowania ze wspomaganiem,
40.02 – układ kierowniczy z aktywnym wspomaganiem,
40.03 – układ kierowniczy z systemem rezerwowym (sprzężeniem zwrotnym),
40.04 – wydłużona kolumna kierownicy,
40.05 – zmodyfikowana kierownica (grubszy lub cieńszy przekrój koła kierownicy, kierownica o mniejszej średnicy itp.),
40.06 – wychylne koło kierownicy,
40.07 – pionowe koło kierownicy,
40.08 – poziome koło kierownicy,
40.09 – kierowanie nożne,
40.10 – alternatywny system kierownicy (drążek itp.),
40.11 – gałka na kierownicy,
40.12 – szyna ortopedyczna ręki na kole kierownicy,
40.13 – ze stawem szynowym,
Kody z grupy 42 – wymagane modyfikacje lusterka (lusterek), jak widzimy kody dotyczą również lusterek, ze względu na spotykane trudności ruchowe głowy osoby niepełnosprawnej lub trudności manualne, aby ustawić lusterka ręczne. W praktyce kody z tej grupy są rzadko stosowane, a współczesne samochody mają w standardzie np. elektrycznie sterowane zewnętrzne lusterka.
42.01 – zewnętrzne lusterko prawe lub lewe,
42.02 – zewnętrzne lusterko na wysięgniku,
42.03 – dodatkowe zewnętrzne lusterko pozwalające na obserwację ruchu,
42.04 – panoramiczne wewnętrzne lusterko,
42.05 – lusterko do obserwacji martwych pól,
42.06 – elektrycznie sterowane zewnętrzne lusterko (lusterka),
Kody grupy 43 – wymagane modyfikacje fotela kierowcy. Zajęcie prawidłowej pozycji za kierownicą oraz ustawienie optymalne fotela jest podstawową czynnością każdego kierującego. Niektóre osoby (często niskiego wzrostu) wymagają zastosowania innego niż fabryczny fotel, lub jego modyfikację aby spełnić w/w warunki. W tej grupie mamy również zawarte pasy bezpieczeństwa, jako urządzenie stosowane łącznie z fotelem (szczególnie pasy 4-punktowe, szelkowe).
43.01 – fotel kierowcy na dobrej wysokości obserwacyjnej i w normalnej odległości od kierownicy i pedałów, 43.02 – fotel kierowcy dostosowany do kształtu ciała,
43.03 – fotel kierowcy z oparciem bocznym stabilizującym pozycję,
43.04 – fotel kierowcy z podłokietnikiem,
43.05 – wydłużone szyny prowadzące fotela kierowcy,
43.06 – regulacja pasa bezpieczeństwa,
43.07 – pas bezpieczeństwa szelkowy,
107 – wymagane dostosowanie pojazdu do rodzaju schorzenia Na koniec zostawiliśmy do omówienia słynny kod 107. Kod ten jest dość często stosowany w prawach jazdy, ponieważ lekarze wystawiający orzeczenie lekarskie o braku przeciwskazań zdrowotnych do prowadzenia pojazdów silnikowych idą na łatwiznę. Sam kod 107 jest ok, ale należy pamiętać że uprawnia kierowcę z niepełnosprawnością do prowadzenia pojazdu wyłącznie w kraju, w którym zostało wydane prawo jazdy. W praktyce takie prawo jazdy jest ograniczone terytorialnie do obszaru Polski. Były już przypadki bardzo przykre i kosztowne, gdy za granicą podczas kontroli drogowej osoba niepełnosprawna była zmuszona odtransportować swoje auto na lawecie do granic Polski. Proponujemy unikać stosowania kodu 107, a stosować kody unijne z subkodami tzw. 4-cyfrowe.
Jak Państwo zwróciliście uwagę jest wiele kodów, które nie mają racji bytu ze względu na szybki postęp rozwoju współczesnych samochodów. Nie wyobrażamy sobie już samochodu bez wspomagania kierownicy, czy elektrycznie sterowanych lusterek. Mamy już samochody, które posiadają czujniki deszczu, automatycznie włączane światła, automatyczne dohamowanie, czy nawet samoparkujące. Postęp techniki samochodowej sprzyja użytkownikom niepełnosprawnym, czasy „tylko Malucha oprzyrządowanego” odeszły już w zapomnienie. Mamy nadzieję, że udało nam się przybliżyć Państwu trochę zagadnienia związane z kodami ograniczeń w prawie jazdy.
Przypisy prawne dotyczące kodów ograniczeń znajdują się w : ROZPORZĄDZENIU MINISTRA TRANSPORTU, BUDOWNICTWA i GOSPODARKI MORSKIEJ z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie wzorów dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami. Jest to rozporządzenie określające wzór prawa jazdy.
Jak Państwo zwróciliście uwagę jest wiele kodów, które nie mają racji bytu ze względu na szybki postęp rozwoju współczesnych samochodów. Nie wyobrażamy sobie już samochodu bez wspomagania kierownicy, czy elektrycznie sterowanych lusterek. Mamy już samochody, które posiadają czujniki deszczu, automatycznie włączane światła, automatyczne dohamowanie, czy nawet samoparkujące. Postęp techniki samochodowej sprzyja użytkownikom niepełnosprawnym, czasy „tylko Malucha oprzyrządowanego” odeszły już w zapomnienie. Mamy nadzieję, że udało nam się przybliżyć Państwu trochę zagadnienia związane z kodami ograniczeń w prawie jazdy.
Przypisy prawne dotyczące kodów ograniczeń znajdują się w : ROZPORZĄDZENIU MINISTRA TRANSPORTU, BUDOWNICTWA i GOSPODARKI MORSKIEJ z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie wzorów dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami. Jest to rozporządzenie określające wzór prawa jazdy.
opr. Piotr Kosmowski.- Wiceprezes Zarządu Stowarayszenia Spinka
